کرونا عشایر را تیتر اول روزنامه های سراسری کرد

جامعه عشایری به ندرت موضوع و تیتر اول رسانه های مکتوب بویژه روزنامه­ های سراسری قرار می گیرند و حداقل در ربع قرن گذشته عشایر تیتر اول روزنامه­ ها نبوده ­اند اما طی سه ماه اخیر و تاثیر کرونا بر زندگی و اقتصاد عشایر و کشور، موضوع عشایر دو بار تیتر اول روزنامه­ های سراسری کشور شده است.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی سازمان امور عشایر ایران، موضوع عشایر به ندرت موضوع و تیتر اول رسانه های مکتوب بویژه روزنامه­ های سراسری قرار می گیرد و حداقل در ربع قرن گذشته عشایر تیتر اول روزنامه­ ها نبوده ­اند اما طی سه ماه اخیر و تاثیر کرونا بر زندگی و اقتصاد عشایر و کشور، موضوع عشایر دو بار تیتر اول روزنامه­ های سراسری کشور شده است. روزنامه ایران در روز چهارشنبه یک مرداد ماه 99 نیم صفحه اول خود را با تیتر "توقف کرونا پشت مرز ایل" به موضوع عشایر و گفتگو با مهندس قندالی رئیس سازمان امور عشایر ایران اختصاص داده بود. روزنامه همشهری نیز در روز چهارشنبه هفته گذشته 7 آبان ماه، تیتر اول خود را به موضوع عشایر و گزارشی از مشکلات و دغدغه های آنان در شرایط کرونایی در گفتگو با عشایر چند استان و همچنین گفتگو با دکتر علائی مقدم معاون توسعه و امور زیربنائی و مهندس احمدی میرقائد مدیرکل دفتر ساماندهی و هماهنگی سازمان امور عشایر اختصاص داد. این نشان از اهمیت موضوع کرونا و تاثیر آن بر تولیدات و اقتصاد عشایر و کشور و پیشگیری از شیوع آن در نگاه این دو روزنامه پرتیراژ دارد که بیان مشکلات جامعه عشایری در این شرایط سخت به منظور پیگیری مسئولین، در اولویت سیاست­ های خبری سردبیران این دو رسانه سراسری و مهم کشور قرار گرفت.

روزنامه همشهری – سیده زهرا عباسی - آهنگ کوچ به سمت قشلاق نواخته شده و بخش زیادی از جمعیت یک‌میلیون و 100هزار نفری عشایر، سفر پاییزی خود را آغاز کرده‌اند. خسارت کرونا، افزایش هزینه‌ها و کسادی بازار گوشت قرمز اما جان و رمقی برای عشایر باقی نگذاشته است. در این بی‌رمقی، با اینکه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و نهادهای مرتبط برای جلوگیری از شیوع کرونا کوچ مکانیزه را به عشایر توصیه کرده‌اند، اما افزایش چندبرابری کرایه‌ها، این توصیه را با مانع جدی روبه‌رو کرده است. طبق اعلام سازمان امور عشایر ایران، حدود 40درصد عشایر به‌صورت سنتی کوچ می‌کنند و کوچ مکانیزه اجباری در بهار امسال حدود 150میلیارد تومان هزینه به جامعه عشایری تحمیل کرده است. با توجه به اینکه هیچ تسهیلات و اعتباری برای جبران این هزینه در اختیار عشایر قرار نگرفته در کوچ پاییزه نهادهای متولی به جای اجبار، به توصیه بسنده کرده‌اند. حاج‌آقا رئیسی از عشایر کرمانشاه که به همراه طایفه در حال کوچ به سمت ایلام و خوزستان است، کرایه حمل‌ونقل دام و علوفه را سلیقه‌ای می‌داند و معتقد است هیچ نظارتی در این زمینه وجود ندارد. علی ترکاشوند از عشایر لرستان هم که قرار است تا یکی دو هفته دیگر به سمت خوزستان حرکت کند، هزینه‌ حمل‌ونقل دام و علوفه را بسیار بالا می‌داند و می‌گوید: 10 کامیون علوفه دارم، اما مانده‌ام چه کنم؟ هر کامیون تا 5میلیون تومان هزینه بار می‌گیرد که با هزینه کارگر و... به 8-7میلیون تومان هم می‌رسد. برخی عشایر با این هزینه‌ها از جابه‌جایی علوفه پشیمان می‌شوند. حاج عزیز نجفی از عشایر قره‌داغ در منطقه ارسباران البته کرایه کمتری برای جابه‌جایی پرداخت کرده، اما قیمت را نسبت به سال قبل دو برابر اعلام می‌کند. به گفته او، کرایه هر کامیون سال قبل یک میلیون و 400هزار تومان بود و امسال تا 2میلیون و 500هزار تومان هم رسیده است. اعتراض به گرانی حمل‌ونقل در شرایطی مطرح می‌شود که مسئولان استانی تأکید می‌کنند عشایر باید این گرانی‌ها را به اداره‌های استانی گزارش دهند تا بتوان موضوع را پیگیری کرد. اداره‌های استانی در زمان فرارسیدن فصل کوچ با راهداری برای نظارت بر حمل‌ونقل و کرایه‌ها هماهنگ می‌کنند و تا زمانی که عشایر درباره گرانی پیگیری نکنند، اداره‌های استانی امکان ورود به این مسئله را نخواهند داشت. تبعات شیوع کرونا در زندگی عشایر فقط مربوط به حمل‌ونقل نیست و این ویروس نو پدید در ماه‌های گذشته خسارت زیادی بر دوش عشایر گذاشته است؛ هرچند آمار ابتلا به کرونا در میان جمعیت کوچ‌نشین بسیار پایین است، اما تعطیلی اداره‌ها، رستوران‌ها، جشن‌ها و آیین‌های مذهبی تقاضا برای گوشت قرمز، یعنی مهم‌ترین محصول تولیدی عشایر را به‌صورت چشمگیری کاهش داده است. 25درصد از گوشت قرمز موردنیاز کشور از سوی عشایر تولید می‌شود و علاوه بر کاهش تقاضا برای این محصول، افزایش قیمت نهاده‌های دامی و کمبود علوفه هم مشکلات این قشر را مضاعف کرده است. الماس ترکاشوند از ایل رحمتی همدان درباره گرانی نهاده‌های دامی به همشهری می‌گوید: هر کیلوگرم جو در گذشته نهایتا 2هزار تومان بود که حالا به 4500تومان رسیده و قیمت کاه هم چندبرابر گران شده است. تعاونی‌های عشایر جو را با قیمت مصوب هر کیلوگرم 1900تومان عرضه می‌کنند، اما سهم هر خانوار عشایری درنهایت 3تن است. این رقم کفاف یک یا 2روز 500رأس دام را می‌دهد. مدیرکل دفتر ساماندهی و هماهنگی سازمان امور عشایر ایران هم با تأیید این صحبت‌ها به همشهری می‌گوید: امسال 3 تا 5میلیون رأس دام عشایر وارد بازار نشد که ضرر قابل‌توجهی بود. وی البته توضیح می‌دهد وضع مراتع به‌دلیل بارندگی‌های بهاره خوب است و عشایر معمولا تا پایان پاییز از مراتع استفاده می‌کنند، اما تعاونی‌های عشایر در حال توزیع نهاده‌های دامی با قیمت مصوب هستند و پیگیری‌ها برای حل مشکل در دست انجام است. ملک‌مراد سپهوند، روابط عمومی امور عشایری لرستان درباره این پیگیری‌ها به همشهری می‌گوید: ما برای تامین نهاده‌های دامی و جو به اداره جهاد کشاورزی استان درخواست داده‌ایم و این درخواست‌ به وزارت جهاد کشاورزی هم رسیده است. وزارتخانه وعده تامین نهاده را می‌دهد، اما فعلا با کمبود شدید در این بخش روبه‌رو هستیم. در تابستان به هر فرد تا 20تن جو عرضه می‌شد، اما هم‌اکنون 2600نفر برای دریافت جو دولتی ثبت‌نام کرده‌اند که قرار است به هرکدام هزار تن جو اختصاص یابد و ما حتی همین میزان را در انبارهای استان نداریم.» او تأکید می‌کند راه‌حل مشکل کمبود و گرانی نهاده‌های دامی، واردات جو و تامین آن از سوی وزارت جهادکشاورزی است؛ در غیر این صورت عشایری که نتوانسته‌اند دام‌های خود را در بهار و پاییز امسال بفروشند، ضرر زیادی را متحمل خواهند شد.

کرونا، دردسر تازه دانش‌‌آموزان عشایری

کرونا، بخش‌های دیگری از زندگی عشایر را هم تحت‌تأثیر قرار داده است. تردد در میان ییلاق و قشلاق، آموزش مجازی و غربالگری و مسائلی از این دست در فصل کوچ یک‌بار دیگر مورد توجه قرار گرفته‌ است. با وجود اینکه عشایر مناطق مرکزی چون لرستان و همدان تأیید می‌کنند که معلم‌ها برای آموزش حضوری در فضای باز به منطقه‌شان آمده‌اند، اما در برخی شهرهای غربی چون کرمانشاه خبری از حضور معلم نیست و دانش‌آموزان بدون اینترنت یا تبلت به‌جای تحصیل، سرگرم کمک به خانواده‌ شده‌اند. به‌ گفته برخی از عشایر، آموزش و پرورش اجازه آموزش حضوری را در فضای باز مناطق عشایری داده است. با وجود این، دانش‌آموزان مناطق عشایری از نخستین افرادی بودند که با مجازی شدن آموزش لطمه تحصیلی خوردند. حسن، یکی از عشایر منطقه کلیبر این مسئله را مطرح می‌کند و می‌‌گوید: برنامه شاد را برای بچه‌ها نصب کردیم، اما به‌دلیل آنتن‌دهی ضعیف امکان استفاده از آن را نداشتند. مدتی است با درخواست ما آموزش و پرورش هر روز برای یک پایه تحصیلی کلاس حضوری برگزار می‌کند.

بازسازی راه‌های عشایری خسارت‌دیده در سیلاب

نگرانی‌های عشایر به قیمت گوشت و مشکل آموزش و گرانی حمل‌ونقل خلاصه نمی‌شود. حالا که عشایر حرکت به سمت قشلاق را آغاز کرده‌اند، بار دیگر موضوع ایل‌راه‌ها هم به میان آمده است؛ به‌ویژه اینکه سیل و آبگرفتگی در 2سال گذشته هم خسارت زیادی به راه‌های دسترسی عشایر وارد کرد. خوزستان و لرستان در این بخش بیشترین آسیب را دیدند؛ به‌طوری که سیل فروردین سال گذشته در مجموع بیش از 64میلیارد تومان خسارت به عشایر لرستان وارد کرد که 37میلیارد تومان از این خسارت مربوط به 963کیلومتر از راه‌های عشایری استان بود. در خوزستان هم خسارت به عشایر 65میلیارد تومان برآورد شده بود که بخش زیادی از آن متوجه 700کیلومتر از راه‌های دسترسی عشایری بود. البته مدیرکل دفتر ساماندهی و هماهنگی سازمان امور عشایر ایران تأکید می‌کند اغلب راه‌ها و جاده‌های عشایری که در 2سال گذشته در نتیجه بروز سیل آسیب دیدند، ترمیم شده‌اند. چند هفته پیش و در جشن بازسازی و نوسازی مناطق سیل‌زده هم اعلام شد که ۷۶۵۰کیلومتر از ایل‎راه‌های عشایری مرمت و بازسازی شده‌اند، اما بنابر گزارش عشایر و اداره‌های استانی برخی از راه‌ها در شمال خوزستان هنوز ترمیم نشده‌ یا بسیاری از جاده‌های عشایری در استان‌های دیگر فرسوده هستند و به‌دلیل کمبود اعتبار هنوز بهسازی نشده‌اند. یکی دیگر از تبعات بارندگی‌های خوب یکی، دو سال گذشته رشد مراتع بود. البته مسئولان سازمان امور عشایری تأکید می‌کنند اغلب آتش‌سوزی‌های سال گذشته هم در مراتع مربوط به بخش روستایی بوده و خسارت به مراتع عشایری قابل توجه نبوده است. عشایر 40درصد مراتع کشور را در اختیار دارند. جدیدترین آمار سازمان امور عشایر ایران نشان می‌دهد جمعیت عشایری کشور یک‌میلیون و 108هزار و 640هزار نفر در قالب 246هزار و 45خانوار است و عشایر 1.4درصد جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند و 29درصد دام سبک کشور را در اختیار دارند. مقایسه آمار جمعیتی در 4 سرشماری انجام شده از عشایر در دهه‌های گذشته، از کاهش جمعیت و همچنین طایفه‌های عشایری خبر می‌دهد؛ کاهشی که با وجود مشکلات زیاد عشایر در آینده هم قابل پیش‌بینی است. مهم‌ترین دغدغه عشایر باتوجه به نوع زندگی و درآمد مربوط به دام است و در این روزهای کرونایی، کمبود دارو و واکسن دام بر مشکلات آنها افزوده است.

آمار پایین کرونا در میان عشایر

در روزهای گذشته برخی از شهرستان‌ها آمار بالای ابتلا و بستری کرونای خود را به کوچ عشایر نسبت دادند، اما مدیرکل دفتر ساماندهی و هماهنگی سازمان امور عشایر ایران در این باره پاسخ می‌دهد: بعد از شیوع کرونا در هماهنگی با وزارت بهداشت اقدامات مهمی برای جلوگیری از شیوع ویروس در میان جمعیت عشایری انجام شد و خوشبختانه تاکنون آمار کرونا در این بخش پایین بوده است. وی با بیان اینکه امسال 160 خانه بهداشت کانکسی در مناطق عشایری و اغلب با بهره‌گیری از تحصیل‌کرده‌های این جمعیت راه‌اندازی شده است به همشهری می‌گوید: تا پایان سال همه مناطق عشایری تحت پوشش قرار می‌گیرند. احمدی میرقائد گفت: 731 هزار نفر از جمعیت عشایری با توجه به کد ملی غربال‌گری شده‌اند که از این میان 3810 نفر مشکوک به کرونا بودند و به مراکز درمانی ارجاع شدند. از کل افراد، تست 73 نفر مثبت بوده است و فقط 10 نفر نیاز به بستری داشتند. همچنین تعداد کل فوتی‌های جمعیت عشایری بر اثر کرونا 3 نفر بوده است. مدیرکل دفتر ساماندهی و هماهنگی سازمان امور عشایر تاکید می‌کند نهادهایی مثل هلال احمر، بسیج و... در کوچ بهاره برای ضدعفونی محل استقرار عشایر کمک کردند و این اقدام در کوچ پاییزه هم در حال انجام است.

صفحه 8 –پیگیری

تعطیلی گردشگری عشایر تا اطلاع ثانوی

چند سالی است موضوع گردشگری عشایر در استان‌های مختلف مورد توجه قرار گرفته است؛ تا جایی که سال گذشته رئیس سازمان امور عشایر ایران از تدوین سند گردشگری عشایر برای رونق اشتغال و بهبود درآمد این قشر خبر داده بود. کرمعلی قندالی تأکید کرده بود این سند با همکاری سازمان عشایر ایران و وزارت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری با محوریت رونق در حوزه اشتغال، بهبود و افزایش درآمد این قشر و جذب گردشگر تهیه و تدوین می‌شود. این اشتغال نوپای عشایر، اما از سال گذشته و بعد از شیوع کرونا به‌طور کامل تعطیل شده است و تا بهبود شرایط، خبری از گردشگری عشایر نیست. شاهپور علایی‌مقدم، معاون توسعه و امور زیربنایی سازمان امور عشایر نیز با بیان اینکه گردشگری عشایر با محور بومگردی، چادرهای عشایری، جشنواره بهاره و پاییزه عشایری همزمان با فصل کوچ، فروش صنایع‌دستی و نمایشگاه عرضه مستقیم محصولات عشایری مورد توجه است، به همشهری می‌گوید: «شیوع کرونا همه حوزه‌ها را تحت‌تأثیر قرار داد و به تبع آن، گردشگری عشایر هم به‌طور کامل تعطیل شد، اما هنوز برآوردی از تأثیر این تعطیلی و خسارت‌های آن صورت نگرفته است.» وی در این‌باره توضیح می‌دهد: «گردشگری عشایر به‌دلیل مباحث تخصصی به‌طور کامل در اختیار وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی است و سازمان امور عشایر فقط در زمینه مطالعات یا ارائه تسهیلات و هماهنگی با این وزارتخانه همکاری می‌کند و احتمالا میراث‌فرهنگی برآوردی از خسارت تعطیلی این بخش داشته باشد.» معاون توسعه و امور زیربنایی سازمان امور عشایر با بیان اینکه بیشترین فعالیت در بخش گردشگری عشایر در استان‌های چهارمحال‌ و بختیاری، فارس، لرستان، خوزستان، آذربایجان غربی و شرقی و اردبیل صورت گرفته است، ادامه می‌دهد: «تعطیلی گردشگری عشایر با توجه به پروتکل‌های وزارت بهداشت صورت گرفته است؛ زیرا علاوه بر مسئله کاهش سفرها، سلامت عشایر برای ما در درجه اول اهمیت قرار داشت. تا امروز جامعه عشایری کمترین میزان ابتلا و فوت ناشی از کرونا را داشته است و حضور گردشگران از شهرهای مختلف می‌تواند سلامت این قشر را تهدید کند؛ به همین دلیل تا اطلاع ثانوی و تا زمانی که بیماری کنترل نشود، گردشگری عشایر فعال نخواهد شد.» با وجود این، علایی مقدم تأکید می‌کند از آنجایی که گردشگری درآمد ثانویه عشایر است، تعطیلی آن تأثیر قابل‌توجهی بر اقتصاد عشایر نداشته است. به گفته این مقام مسئول، عرضه دام زنده عشایر به بازار با تعیین قیمت هر کیلوگرم 54هزار تومان در حال انجام است و این افزایش قیمت، بخشی از مشکلات اقتصادی عشایر را حل خواهد کرد.